De cartograaf op de grens van de kaart van iedereen
Helaas kon ik vanwege verplichtingen elders niet aanwezig zijn bij het afscheid van Nico Bakker in maart j.l. Nico was zo’n naam, waarvan we al artikelen lazen tijdens de HTS-Kartografie opleiding en zijn Atlas van Nederland mag in menig boekenkast prijken. Ter gelegenheid van zijn afscheid en als dank voor de vele interessante ontmoetingen heb ik een aantal gedachten over de wel/niet verandering van het werk van een kartografisch professional uitgeschreven . Deze blogpost is een samenvatting van dat artikel, wat meer in blogtaal geschreven. Met dank aan Ferjan, Bert en Menno Jan voor reflectie van het artikel vooraf.
De cartograaf op de grens van de kaart van iedereen
Een kaart is als model van de werkelijkheid niets meer dan dat: een toetsing aan vooraf opgestelde eisen en een gestandaardiseerde visualisatie van die werkelijkheid. De kaartlezer begeeft zich binnen dat model en mag verwachten dat er daarbinnen ook aan die vooraf opgestelde eisen is voldaan. Maar kaartlezers kunnen tegenwoordig ook zelf een bijdrage leveren aan het product kaart. Zo vervagen de grenzen tussen de producent van de kaart en de afnemer, die zelf een beetje producent wordt. Wat is nu de plaats van de cartografische professional? En is die kaart, die ze samen maken, wel van iedereen?
Altijd weten waar wat is
De automatisering bracht de cartografie in de jaren tachtig van de vorig eeuw naar een groter publiek, waarbij nu de kaart als het eindproduct van een geografische informatie systeem (GIS) kan worden beschouwd. In zo’n GIS wordt de kaart gedreven door de onderliggende data en is het een middel voor (geo)grafische informatieoverdracht.
De kaart van nu is gegroeid van een statisch product, met een productiecyclus van meerdere jaren, tot een dynamischer product, dat als het ware met een druk op de knop uit de computer kan rollen. De kaart is ook meer een real-time product geworden, waarop de gegevens van dit moment kunnen worden weergegeven. Door de vrijgave van het GPS-signaal, de ontwikkeling van het mobiele internet en open GeoData zijn kaarten binnen handbereik van een nog groter publiek gekomen.
De kaartlezer in een andere rol
Dat grotere publiek kan ook zelf actief een bijdrage aan de kaart leveren. Zo kan iedereen door het gebruik van sociale media toepassingen, die een locatie component bezitten, zelf objecten aan de kaart toevoegen (een restaurant) en ook een waardeoordeel toevoegen (best goede viskaart). Zo’n oordeel beïnvloedt het gedrag van anderen die zoeken naar een aanbevolen restaurant. De impact van deze observaties zal door de sterkte van de sociale connectie en door het totaal aantal observaties worden beïnvloed. De gebruikers van de mobiele toepassing zelf zijn meer dan betrokken bij de productie van de online thematische kaart: zonder hen zou de kaart niet bestaan.
Een eigen, nieuwe kaart
De kaart als model van de werkelijkheid komt nu ook in het nauw. Als de actieve amateur in geen enkel interpretatiemodel wil passen (wat u een sloot noemt, noem ik een beekje), dan bouwt ieder zijn eigen model van de werkelijkheid, en dus ook zijn eigen kaart. Als ik er geen afstemming in een algemeen model plaatsvindt, dan is de kaart van iedereen een kaart van ‘ieder voor zich’.
De cartografisch professional gaat systematisch op zoek naar de oorspronkelijke observaties, interpreteert deze zelf in haar model en vertaalt zo naar de kaart. Zo beheert ook de huidige cartograaf de grenzen van het model kaart en heeft zij de uitdaging om nieuwe gegevensbronnen van de amateurcartograaf mee te nemen in haar model. En ook al draagt niet iedereen bij aan de nieuwe kaart, toch is deze meer ‘van iedereen’ geworden dan vroeger, gewoon omdat er meer vrijwillege cartografen bij betrokken zijn.
Over kartografie als kunst en wetenschap maak ik ook nog een opmerking in het artikel (ook hier te downloaden). Als ik dat zo teruglees, dan had ik het allang weer anders geschreven. Maar dat is een wederkerend fenomeen.